Η Μαρία Λιουδάκη (Λατσίδα Μεραμπέλου, 22 Νοεμβρίου 1894 - Ηράκλειο, 4 Δεκεμβρίου 1947) ήταν Ελληνίδα εκπαιδευτικός, λαογράφος και αντιστασιακός. Ανέπτυξε κοινωνική δράση στο Λασίθι μαζί με την φίλη της, Μαρία Δρανδάκη (1914-1947), με την οποία συνελήφθη και θανατώθηκε κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, επειδή αρνήθηκε να κάνει "δήλωση"^[1].

Βιογραφία

Πρώτα χρόνια και καριέρα ως εκπαιδευτικού

Ήταν κόρη του Γεωργίου Λιουδάκη και της Αικατερίνης, το γένος Παπαζαχαριάδη και το πρώτο από τα 8 συνολικά τους παιδιά. Καταγόταν από αγροτική οικογένεια. Φοίτησε στο Παρθεναγωγείο Νεάπολης και το 1908, αμέσως μετά την αποφοίτησή της, ξεκίνησε την καριέρα της ως εκπαιδευτικού στο δημοτικό σχολείο Κριτσάς. Στο εν λόγω σχολείο ανέλαβε υποδιδασκάλισσα. Δίδαξε επίσης στον Άγιο Γεώργιο Λασιθίου και στη Φουρνή Μεραμβέλλου (1912-14). Εν συνεχεία, φοίτησε στο διδασκαλείο Ηρακλείου (1914-17) λαμβάνοντας ειδική εκπαιδευτική άδεια και αποφοίτησε με βαθμό "Άριστα". Κατόπιν εργάστηκε στο δημοτικό σχολείο του Κάτω Χωριού (1917-24).

Το 1925 ξεκίνησε την μετεκπαίδευσή της στην Αθήνα, 3 χρόνια μετά την ίδρυση (1922) του επίσημου θεσμού για την μετεκπαίδευση των δασκάλων. Στην ελληνική πρωτεύουσα γνωρίστηκε με τον μεγάλο δημοτικιστή Μανόλη Τριανταφυλλίδη και υποστήριξε τις νεαρές τότε ιδέες της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και του σχολείου εργασίας.

Μετά το 1927 έφυγε από την Αθήνα και πήγε στην Ιεράπετρα. Στην πόλη αυτή ανέλαβε διευθύντρια του δημοτικού σχολείου θηλέων, από το 1927 ως το 1937. Το εν λόγω σχολείο στεγαζόταν στο παλιό τουρκικό σχολείο, στο Μεχτέπι και η Λιουδάκη διαμαρτυρήθηκε για την κακή κατάσταση του κτηρίου και έστειλε (1929) επιστολή στους γονείς, όπου τους παρότρυνε να δραστηριοποιηθούν: "Φροντίστε να βρείτε τους άρχοντές σας, κινηθείτε για τα παιδιά σας". Επίσης, στο 2ο δημοτικό σχολείο Ιεράπετρας, όπου υπηρετούσε, βοήθησε τα φτωχά παιδιά, μοιράζοντας το φαγητό της αλλά και κάνοντας τα επιπλέον μαθήματα χωρίς αμοιβή.

Λαογραφικό αρχείο

Τον Απρίλιο του 1937 την βρίσκουμε ξανά στην Αθήνα, καθώς ανέλαβε αρμόδια (επίκουρος ταξινόμος) για το λαογραφικό αρχείο στην Ακαδημία Αθηνών έπειτα από πρόταση του διευθυντή του αρχείου, Γεώργιου Μέγα. Η αδερφή της, Χαρά, ήταν επίσης εκπαιδευτικός και είχε αρραβωνιαστεί τον διερμηνέα Ναπολέοντα Σουκατζίδη, ο οποίος εκτελέστηκε στην Καισαριανή το 1944.^[2] Η σχέση της Μαρίας με τον Σουκατζίδη της στοίχισε σε διώξεις, κατά την περίοδο της δικτατορίας Ιωάννη Μεταξά.

Αντιστασιακή δράση και θάνατος

Κατά την περίοδο της Κατοχής, ανέπτυξε αντιστασιακή δράση ως μέλος του ΕΑΜ. Η δραστηριότητά της ανακόπηκε και η ίδια αποπέμφθηκε από το λαογραφικό αρχείο. Έπειτα από την επίθεση του Ποδιά στην Ιεράπετρα το Μάιο του 1947, η Λιουδάκη συνελήφθη από την ομάδα του αντάρτη Μπαντουβά μαζί με την φίλη της (μοδίστρα στο επάγγελμα), Μαρία Δρανδάκη, στις 25 Νοεμβρίου . Οι δύο γυναίκες μεταφέρθηκαν αρχικά στους στάβλους του Μπαντουβά και έπειτα στη χωροφυλακή στο Ηράκλειο, όπου υποβλήθηκαν σε βασανιστήρια και κατακρεουργήθηκαν στις 4 Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς^[3]. Η αδερφή της Μαρίας, Χαρά Λιουδάκη - Κυπραίου επέζησε και πέθανε μετά το 2000.

Τιμές

Το όνομα των δύο γυναικών φέρει μία οδός στην Ιεράπετρα, ενώ ο σύλλογος εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης νομού Λασιθίου, έχει επίσης το όνομα της Μαρίας Λιουδάκη^[4].

Έργα

Η Λιουδάκη ασχολήθηκε με τη λαογραφία και εξέδωσε παιδικά έργα, όπως τις συλλογές παιδικών παραμυθιών Στης γιαγιάς τα γόνατα (Αθήνα 1932) , Στου παππού τα γόνατα(Αθήνα 1947) και Γύρω στο μαγκάλι. Επίσης, τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για την περίφημη συλλογή της "Μαντινάδες Κρήτης". Συνέγραψε πολλά σχολικά βιβλία και βοηθήματα για μαθητές και γονείς. Μεγάλο μέρος του έργου της παραμένει ανέκδοτο από την Ακαδημία Αθηνών.^[5]

Βιβλιογραφία

• Ζορμπά-Ροβυθάκη Μ., Η ζωή της Μαρίας Λιουδάκη, στο Άγκυρα Ελπίδος, Διμηνιαία έκδοση της Ιεράς Μητροπόλως Ιεραπύτνης και Σητείας, τ. 53, περίοδος Β΄, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2009.
• Λιουδάκη, Μ. Ο γάμος στην Κρήτη τώρα και παληά, Επετηρίδα Εταιρείας Κρητικών Σπουδών.
• Παπαδάκη, Mανόλη Mιλτ. Mαρία Λιουδάκι. H Iέρεια της Παιδείας.
• Τζώρτζη, Ν. Γ. (2002), Τα Οδωνυμικά της Ιεράπετρας , β΄ έκδοση, Δήμος Ιεράπετρας, σελ. 53.